Πότε και κυρίως πώς ξεκίνησε η περιπέτεια της εξάπλωσης του ανθρώπινου είδους πάνω στη Γη;
Τα παλαιοντολογικά στοιχεία που προέκυψαν από ευρύτατη ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων φαίνεται να επιβάλλουν πλέον τη ριζική αναθεώρηση κάποιων «καλά εδραιωμένων» αντιλήψεών μας σχετικά με την καταγωγή και την πορεία του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens).
Ανασυγκροτώντας την εντυπωσιακή ιστορία τού πώς ένα δίποδο θηλαστικό κατάφερε να εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη και, σε πολύ σύντομο (γεωλογικά) χρονικό διάστημα, κατάφερε να γίνει το κυρίαρχο είδος, οι σύγχρονοι παλαιοανθρωπολόγοι διαπίστωσαν ότι τα αρχικά βήματα της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους έγιναν στην Αφρική πριν από 300 χιλιάδες χρόνια περίπου.
Συνδυάζοντας, μάλιστα, τα δεδομένα από τις πολυάριθμες παλαιοντολογικές, γενετικές και αρχαιολογικές έρευνες κατέληξαν, πολύ πρόσφατα, στο απρόσμενο συμπέρασμα ότι όλοι ανεξαιρέτως οι πληθυσμοί των ανθρώπων που ζουν σήμερα προέκυψαν από την ανάμειξη πολλών και ελαφρώς διαφορετικών –γενετικά και πολιτισμικά– πληθυσμών σύγχρονων ανθρώπων που ζούσαν τότε σε διαφορετικές οικολογικά περιοχές της αφρικανικής ηπείρου.
Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε μεγάλη διεθνής έρευνα που μόλις δημοσιεύτηκε στο έγκυρο ειδικό περιοδικό «Trends in Ecology and Evolution».
Οι επιφανείς παλαιοντολόγοι που συμμετείχαν στην έρευνα υποστηρίζουν ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν κατάγονται από έναν μοναδικό πληθυσμό ανθρώπων που, όπως υπέθεταν μέχρι πρόσφατα, ζούσε και εξελίχθηκε σε μόνο ένα μέρος της Αφρικής, αλλά από την ανάμειξη συγγενών ανθρώπινων πληθυσμών οι οποίοι, επειδή ζούσαν σε διαφορετικές οικολογικά και γεωγραφικά περιοχές της Αφρικής, είχαν διαφορετικά φυσικά, ηθολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.
«Οι τυπολογίες των λίθινων εργαλείων και των άλλων προϊστορικών τεχνημάτων, δείγματα του λεγόμενου υλικού πολιτισμού, σχηματίζουν όντως κοινές ομάδες που κατανέμονται ευρέως στον χώρο και τον χρόνο. Μολονότι, στο σύνολο της αφρικανικής ηπείρου παρατηρείται μια τάση του υλικού πολιτισμού προς αυξανόμενη εκλέπτυνση, προς έναν “εκσυγχρονισμό”, που, ωστόσο, δεν παρατηρείται σε μόνο έναν τόπο ή χρόνο», όπως παρατηρεί η δρ Eleanor Scerri, διευθύντρια ερευνών στο Ινστιτούτο Max-Plank και καθηγήτρια στην Οξφόρδη, που συνυπογράφει αυτή την έρευνα.
Το ίδιο ισχύει και για τα ανθρώπινα απολιθώματα: «Στη διάρκεια των τελευταίων 300.000 χρόνων στο σύνολο της Αφρικής παρατηρούμε σαφή τάση προς τη σύγχρονη μορφή ανθρώπινων σωμάτων, όμως επιμέρους σύγχρονα ανατομικά γνωρίσματα εμφανίζονται σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους, αρχαϊκά χαρακτηριστικά ήταν παρόντα μέχρι πρόσφατα», όπως εξηγεί η δρ E. Scerri.
Επιπλέον, τα δεδομένα που προκύπτουν από τη μοριακή-γενετική ανάλυση των σημερινών αφρικανικών πληθυσμών όταν τα συγκρίνουμε με τα δεδομένα που προκύπτουν από τη μοριακή παλαιοντολογική ανάλυση των Αφρικανών που έζησαν τα τελευταία 10.000 χρόνια, δεν επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός μοναδικού ανθρώπινου πληθυσμού από τον οποίο προέκυψαν οι σημερινοί άνθρωποι.
Αντίθετα, όπως επισημαίνει ο Mark Thomas, ο Βρετανός πλαιογενετιστής που συμμετείχε στην έρευνα, αυτές οι αναλύσεις υποδεικνύουν «την παρουσία αρχαίων γενετικών πληροφοριών και επιπέδων γενικής διαφοροποίησης που πολύ δύσκολα θα διατηρούνταν αν προέρχονταν από την εξέλιξη ενός μοναδικού αρχαϊκού πληθυσμού».
Επομένως, η εξέλιξη του είδους μας στην αφρικανική ήπειρο δεν ήταν μονοτοπική αλλά πολυτοπική, πολυγενετική και όχι μονογενετική· προέκυψε, δηλαδή, από την ποικιλομορφία των πρωτανθρώπων. Ποικιλομορφία που, τότε όπως και σήμερα, είναι βιολογική-πολιτισμική.
Το γεγονός ότι στην Αφρική υπήρξαν όλες οι κοιτίδες της ανθρωπότητας είναι κάτι που, σήμερα, θεωρείται δεδομένο και αναμφισβήτητο από όλους τους ειδικούς επιστήμονες.
Δυστυχώς, όμως, πολλοί πολιτικοί το αγνοούν ή το παραβλέπουν σκοπίμως: «Αν ο Αδάμ και η Εύα είχαν γεννηθεί στο Τέξας, είμαι βέβαιος ότι θα ακούγαμε να μιλάνε για αυτό καθημερινά στο CNN», σύμφωνα με το πικρόχολο σχόλιο του Joseph Ki-Zerbo, διεθνώς γνωστού ιστορικού και αγωνιστή για τα δικαιώματα των Αφρικανών.
Παρ’ όλα αυτά, πολλά και ιδιαιτέρως ανατρεπτικά συμπεράσματα θα μπορούσαν να εξαχθούν από αυτές τις επιστημονικές μελέτες, οι οποίες επιβεβαιώνουν τον δημιουργικό και ανανεωτικό ρόλο της ανάμειξης των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων και ενισχύουν την πολιτικά αιρετική, μέχρι σήμερα, άποψη ότι μόνο η βιολογική-πολιτισμική ποικιλομορφία και η ισότιμη συνύπαρξη μπορούν να εγγυηθούν ένα βιώσιμο μέλλον για το είδος μας.
Εφημερίδα των Συντακτών
